Smultieten

Introductie

Over smultietjes, kontkloppers en riooldrab

Annie M.G. Schmidt zei ooit: ‘Seks en snoep zijn een beetje hetzelfde, alle twee zonde’. In deze laatste aflevering van het jaar geven we enigszins toe aan de zonde van het eten van snoepgoed en andere lekkernijen met bijzondere namen als Mierezeikers, Vieze Luiers, Stronthagel, Hoeredrekjes, Tielse Kontekloppers en Smultietjes.

We zijn gek op snoep en andere lekkernijen en veel uitdrukkingen hieromtrent lieten vroeger aan onze voorouders niets aan duidelijkheid te wensen over.

‘Een dame met een flinke snoeptafel’ was bijvoorbeeld een duidelijke verwijzing naar haar rondborstige voorkomen. Met een ‘boterletter’ werd een halfzachte aangeduid.

We hebben voor iedereen ‘een koekje van eigen deeg’, dat was ‘gesneden koek’. En wie dat niet snapte was op zijn minst een ‘oliebol’.

Je had geluk als je ergens een ‘suikeroompje’ had, daar kon je lang ‘zoet’ mee zijn.

Neuzenpeuzel

De zeden en normen en waarden waren in sommige tijden wellicht wat losser dan nu en dat zien we ook terug in robuuste namen van diverse producten.

Zo was er de Neuzenpeuzel, een twintig centimeter lange gekruide boterkoek uit Terneuzen waarop de vorm van een neus was aangebracht. De koek werd gevuld met amandelspijs, walnoten, hazelnoten en karamel.

Onder de inwoners van Deventer was een biscuit favoriet onder de naam ‘luuzen en vlooien’. Een jochie dat vroeger bij bakker Kloeke in de Lange Bisschopsstraat de winkelbel deed rinkelen en zelfbewust "veur twee cent luuzen en vlooien" bestelde kon steevast rekenen op de wedervraag van de bakker: "Wat wie'j hebbe, lêvend of doojen?"

Belous en dukatenkakker

We kennen allemaal de bolus en weten waarnaar deze verwijst. In het verlengde hiervan was de dukatenkakker een geliefd product, zowel in Nederland als ook in Duitsland en Frankrijk. De hurkende figuur poept dukaten en was eeuwenlang favoriet als Nieuwjaars- en huwelijkskoek. Wie een dergelijke koek ontving hoopte om voorspoed en fortuin.

Schurfthoofden

Amsterdamse bakkersgezellen moesten – om als pasteibakker in het gilde te worden opgenomen – als proefstuk ‘schurfthoofden’ bakken.

Dit was een bruin, ruig en knapperige gebak dat wel wat leek op een kletskop. In Rotterdam stond dit proefstuk bekend als ‘kartelkop’ terwijl men in Leiden ook nu nog als variant de ‘zere hoofdjes’ kent.

Stront - Janhagel

Bij de naam van deze taaikoek liep je niet direct het water in de mond maar de herkomst had alles te maken met de tijd van het jaar waarin deze koeken werden gebakken. Als in de lente het vee naar buiten gebracht werd, moesten de stallen een grote schoonmaakbeurt ondergaan. Na dit zware en smerige karwei was er koffie en een stuk stront – janhagel. Zo werd dit banket genoemd in de Krimpenerwaard maar in de Hoekse Waard sprak men van ‘schrob- janhagel’.

Kontekloppers

In 1994 blies de Tielse bakker Schroot de Tielse Konteklopper nieuw leven in en maakte van het oorspronkelijke broodje een banketproduct dat lijkt op Arnhemse meisjes. De naam zou ontstaan zijn op de veemarkt. Als de veehandelaren van de lokale lekkernij hadden gesmuld veegden ze hun kleverige handen af aan de achterkant van hun broek.

Recept Tielse Kontekloppers ( 125 stuks)

Ingrediënten

• • 5000 gram korstdeeg
• • 1250 gram rozijnen, geweld in kersenbrandewijn
• • 500 gram boter
• • 500 gram bruine basterdsuiker

• 250 gram patentbloem

Werkwijze

Rol het korstdeeg uit tot een plak van 1,75 mm dikte. Snijd dit in vierkantjes van 7 ½ cm. Men rozijnen, boter, bloem en basterdsuiker door elkaar. Leg van dit mengsel 20 gram op elk vierkantje korstdeeg en bedek dit met weer een plak deeg.

Steek met een steker van 7 cm de kontekloppers uit en rol ze door kaneelsuiker.

Bak ze vervolgens in een oven van ca. 200 °C in 20 minuten knapperig.

Recept voor Hoere-Drekjens, uit 1769

Neem geroost wittebrood, wyn, eijeren, gember en zuiker, meng het te samen wel onder een, bak 'er koekjes af in de pan met boter, en rasp 'er zuiker over, is zeer goed van smaak.

Bron:

De nieuwe, welervarene Utrechtse keuken-meid, confituurmaakster en huis-doctores. Uitgever G.v.d. Brink, Jansz. 1769 te Utrecht

Recept voor Ezels-Ooren, hoe te bakken, uit 1769

Neem twaalf lood bloem van tarwe meel, zes eijeren, een half pintje zoete melk, te samen beslagen en in een platte schotel gedaan, die met boter besmeerd is, dat het styf op droogt, snydze dan aan stukjes, zo lang als een vinger en een duim- breed; men kan aan wederzyde twee a drie sneedjes doen, als ook aan de einden , men bakt ze in ongezoute boter, hoe beter zy oplopen.

Men kan het deeg ook wel in een taartepan opdro-gen, doch weinig of byna geen vuur daar onder doen-de, en op het dekzel mede weinig vuur.

Bron:

De nieuwe, welervarene Utrechtse keuken-meid, confituurmaakster en huis-doctores. Uitgever G.v.d. Brink, Jansz. 1769 te Utrecht

Recept voor Hoerenkoekjes

1) Neem 5 oncen best tarwemeel, 2 ½ oncen boter, 2 ½ oncen korenten, een weinig gestooten amandelen, kaneel, notenmuskaat, sukade, room en gist; klop het te zamen wel door elkander, laat het rijzen, en maak er kleine koekjes van, die men met suiker bestrooit, en in eene taartenpan gaar laat bakken, van boven namelijk met veel, en van onderen met weinig vuur. Men kan ook de suiker, onder het vormen van de koekjes, er wel af laten, en ze over dezelve strooijen, als ze gaar gebakken zijn.

2) Anders. Meng 2 oncen tarwemeel (meer of minder, naarmatemen veel of weinig bakken wil), 1 once gestooten amandelen, 1 once boter, een of twee geklopte eijeren, een weinig notenmuskaat en zoo veel oranjesnippers en sukade als men begeert, alles wel door elkander; kneed er koekjes van, en bak dezelven op een geboterd papier in de taartepan gaar.

Kostenberekening