Pers je een verse jus in de supermarkt en gooi je bij je volgende bezoek een feeststol in je winkelmandje, dan bestaat de kans dat de sinaasappelschillen van het sapje uiteindelijk in die stol zijn beland.
Hoe dan? Sinds kort werkt orangeadeproducent Royal Steensma samen met sinaasappelschillenstart-up PeelPioneers. Dat scheelt jaarlijks 1 miljoen transportkilometers én de producten zijn verser dan ooit.
Curriculum vitae van Rimmert de Jong
2004 - heden: Royal Steensma
1996 - 2004: R.A. de Jong B.V.
1994 - 1996: Winsenia GmbH
1992 - 1994: Lankhorst Recycling Products
1990 - 1992: Apple Centre Leiderdorp
Een varkenshuid-ontzwoerdmachine. Dat is waarmee Royal Steensma haar missie begon om de sinaaschappelschillen die overblijven uit verse jus-machines te verwerken tot orangeade. “Om de vellen vruchtvlees, afkomstig van de sinaasappelpartjes aan de binnenkant van de schil, eraf te schrapen, want die willen we niet in ons eindproduct”, vertelt Rimmert de Jong, ceo van het Friese bedrijf. Royal Steensma is van origine een konfijterij, maar produceert inmiddels een breed scala aan bakkerijgrondstoffen, van vruchtenvulling tot amandelspijs. “Die ontzwoerdmachine werkte al best aardig, al hebben we er uiteindelijk een unieke machine voor ontworpen die het nog beter doet.” Van het overgebleven deel van de sinaasappelschil maakt het familiebedrijf orangeade, zie kader.
Van schil naar eindproduct
Orangeade bestaat uit stukjes sinaasappelschil, om precies te zijn de flavedo (buitenste oranje rand met olie erin) en albedo (de witte laag tussen de flavedo en de segmenten met vruchtvlees).
Je maakt orangeade door de schillen te konfijten (conserveren door inleggen met suiker). Eerst kook je de boel, zodat de celwanden doorlaatbaar worden en het product microbiologisch stabiel is. Vervolgens gaan de schillen in een suikeroplossing, waarvan je het suikergehalte steeds hoger maakt tot een concentratie van 75 gram per 100 milliliter water.
Na een ritje in de centrifuge houd je gekonfijte blokjes of reepjes sinaasappel over: orangeade. Om te verwerken in kerststollen, fruitcakes, chocolade en andere lekkernijen.
Dichter bij huis
Al meer dan een halve eeuw haalt Royal Steensma haar sinaasappelschillen uit Italië. “Maar de afgelopen tien, twintig jaar zijn we in Nederland steeds meer versgeperst sinaasappelsap gaan drinken, mede dankzij de machines van Zumex die inmiddels in bijna iedere supermarkt te vinden zijn”, zegt De Jong. Die groeiende markt brengt een flinke stroom aan sinaasappels en dus ook grote hoeveelheden afval met zich mee. “Bij Steensma proberen we al zo’n twintig jaar om die restroom te verwerken in ons productieproces.” Een industriële sapmachine, de eerdergenoemde ontzwoerdmachine en een korte samenwerking met supermarktketen Plus passeerden de revue, maar echt op gang kwam de circulaire schillenverwerking niet.
“Totdat ik in 2017 kennis maakte met PeelPioneers”, vervolgt De Jong. Deze Nederlandse start-up verwerkt de overgebleven sinaasappelschillen uit onder andere supermarkten en cateringbedrijven tot olie, aroma, kleurstof en diverse andere grondstoffen. “Ik belde ze op, tot hun grote verrassing, want de oprichters van PeelPioneers wisten toen nog niet dat er in het Noorden van het land een bedrijf huist dat jaarlijks duizenden tonnen sinaasappelschillen verwerkt. Ze kenden de gekonfijte sinaasappelmarkt nog niet, maar waren direct enthousiast.”
Door alle experimenten in de jaren ervoor, wist Royal Steensma inmiddels goed hoe je de restschillen moest verwerken. De Jong: “Wij hebben toen de benodigde apparatuur voor PeelPioneers gekocht en een flinke investering gedaan. Daarna duurde het nog even om de boel op gang te krijgen, want het jonge bedrijf groeide hard en verhuisde naar een grotere productielocatie. Maar het is gelukt: sinds het voorjaar van 2021 levert de start-up aan Royal Steensma en sinds oktober 2021 zijn onze producten dusdanig goed dat het nieuws over de samenwerking de wereld in mag.”
1 miljoen kilometer
Om te begrijpen wat de voordelen van deze samenwerking zijn, moeten we eerst inzoomen op het ‘ouderwetse’ proces met sinaasappelschillen uit Italië. De Jong: “Tijdens de oogst worden de sinaasappels geperst, waarna je de schillen meteen moet verwerken, anders bederven ze. Om ze te conserveren zetten ze in Italië de schillen op zout water (pekel) en zwaveldioxide. In die staat komt het product na een bootrit van 5000 kilometer bij ons aan in Franeker. Vervolgens slaan we de schillen zo lang als nodig op. Dat kan helaas niet anders, want het oogstseizoen is één keer per jaar en wij draaien het hele jaar door.” Als het tijd is om de schillen te verwerken, spoelt Royal Steensma de zoutoplossing er weer uit. “Dat kost veel water, best zonde dus. Ook vervalt de smaak een beetje.”
‘We willen een speciale productlijn ontwikkelen’
De grote conserveringsstap is met de schillen van PeelPioneers niet nodig, want het bedrijf verwerkt ze binnen enkele dagen en alles gebeurt bij lage temperaturen. “We hebben dus een vers product én het komt uit Nederland. Daardoor gaan we van 5000 kilometer per transportrit naar slechts 200.” Het gaat om zo’n 200 containers per jaar, dus dat is een verschil van 1 miljoen transportkilometers. “En dan is er ook nog eens geen conservering nodig.”
Plakkerig graag
“Eén van onze toekomstplannen is om een speciale productlijn te ontwikkelen met enkel verse gekonfijte schillen: Orange peel From Fresh.” De Jong noemt daarbij de wens van Jumbo-topman Frits van Eerd, die een samenwerking heeft met PeelPioneers, om het proces volledig circulair te maken. “Dus de schillen uit de sapmachines in de Jumbo-filialen gaan naar PeelPioneers, daar worden ze verwerkt tot nieuwe producten, en die producten liggen dan weer in de schappen van de Jumbo. Bijvoorbeeld sinaasappelmuffins, met daarin zowel onze gekonfijte blokjes als de sinaasappelolie van PeelPioneers.”
‘De consument wil geen orangeade met harde stukjes’
De From Fresh-methode heeft nog een voordeel: er wordt gegarandeerd geen calcium gebruikt in het productieproces. “Dat stoppen ze er in Italië soms in voordat ze de schillen gaan hakken”, zegt De Jong. Het calcium gaat een verbinding aan met pectine, een polysaccharide in de celwanden van de sinaasappelschil, die daardoor iets harder wordt. “Dat maakt het hakken makkelijker, maar je krijgt de verbinding er niet meer zomaar uitgespoeld.” De Jong is geen fan. “De consument wil geen orangeade met harde stukjes. De blokjes moeten juist sappig en zacht zijn.” Geen calcium betekent wel een plakkeriger tussenproduct op de lopende band, met soms een extra schoonmaakbeurt tussendoor. “Dat moet dan maar”, zegt de ceo met een glimlach. “Ik vind het wel positief, want het eindproduct is lekkerder.”
Flexibele hoeveelheden
Al met al is de samenwerking met PeelPioneers niet per se goedkoper dan die met Italië, maar ook niet duurder. “Het ligt aan de containertarieven. Als die stijgen, is de samenwerking met PeelPioneers goedkoper. Anders is het ongeveer gelijk.” Maar de schillen uit Nederland geven wel een ander belangrijk voordeel: de hoeveelheden zijn flexibeler. “In Nederland drinken we het hele jaar door verse jus. Dat geeft ons dus altijd een basisstroom aan sinaasappelschillen. In Italië beslis ik in januari voor het hele jaar hoeveel ik van welk product wil, waarna wijzigingen vrijwel onmogelijk zijn. Met PeelPioneers kunnen we bijsturen en zeggen: we willen wat meer blokjes van 4 millimeter, en minder van die van 6.” De Jong komt daarnaast nog eens terug op het opslagprobleem. “Dat wordt voor ons kleiner, omdat we het hele jaar door geleverd krijgen.”
Overigens zijn de bedrijven nog niet zover dat Royal Steensma volledig overstapt op de schillen van PeelPioneers. “Om risico’s te spreiden, we willen niet direct alle eieren - of sinaasappels - in één mandje leggen.”