Introductie
De eerste schooldag is voor veel kinderen een spannende dag. In diverse dorpen op het Groningse platteland wordt de overgang van kleuter naar kind gevierd met het schenken van stoetbomen en andere lekkernijen. Een prima mogelijkheid voor elke bakker om zich promotioneel in de kijker te spelen.
Volgens de overlevering groeiden deze stoetbomen op de zolder (soms ook in de kelder) van de school. Jongens uit de hoogste klassen zorgden er tijdens de eerste schooldag voor dat deze bomen met veel lawaai en gestommel werden ‘omgehakt’. De kleintjes zaten ondertussen in hun lokaal met spanning te wachten. Als zij braaf waren geweest kregen zij een stoetboom waarna de hele school in optocht door het dorp trok.
Witbroodjes
Een stoetboom bestaat van oudsher uit een tak waaraan broodjes worden gebakken, elk met een gewicht van ongeveer 50 gram. Na het bakken worden deze takken versierd met snoep. Begin 20e eeuw waren het alleen maar takken met brood. Die kleine witte broodjes waren toen al een traktatie op zich want normaliter werd er alleen witbrood gegeten op zon- en feestdagen. Dat er veel waarde aan deze traditie werd gehecht, bleek wel tijdens de oorlogsjaren. Broodbonnen of geen broodbonnen; ouders en leerkrachten was er alles aan gelegen om het gebruik met de stoetbomen toch doorgang te laten vinden.
Groningen
Op het Groninger Hogeland worden in dorpen als ’t Zand, Zeerijp, Spijk, Holwierde, Rodeschool, Godlinze, Leermens, Enum en Oosterwijtwerd jaarlijks nog stoetbomen gebakken. Het hoe en wat verschilt soms per dorp en per school. In de stoet- of broodboom ontbotten broodjes en andere lekkernijen als krentenbollen en dikbuikige broodmannetjes. Ook wordt er een zakje met lekkers (een ‘puutje’ met ‘slik’) aan een tak vastgebonden evenals een sappige sinaasappel.
Boensroede
Waarom deze traditie overigens alleen in de provincie Groningen heeft standgehouden, is niet bekend. Het stoetboompje wordt hier wel beschouwd als een variant op de Palmpasenstokken en Meitakken uit de meer zuidelijk gelegen provincies. Ook veronderstelt men dat de stoetboom in verband staat met de ‘slag met de boensroede’ (roede van zwarte Piet). Op de eerste schooldag werd de schooljeugd zogezegd met een stok de school ‘ingeslagen’, terwijl ze de laatste dag voor de vakantie de school werd ‘uitgeslagen’. Uitleg: voor vakantie werd vroeger wel het woord ‘uitslag’ gebruikt.
Recept
-
500 g bloem - 20 à 25 gram verse gist
- 3 dl lauw water
- 1,5 dl olie
- zout naar keuze (3-10 gram)
- eventueel 1 theelepel suiker of honing
- een iepentak
Maak van de gist, 100 g bloem en 1 deciliter water (eventueel aangevuld met suiker) een papje en laat dit ongeveer een half uur rijzen. Voeg daarna de overige ingrediënten toe en kneed hiervan een deeg. Laat dit ruim een half uur rijzen. Maak vervolgens van het deeg een aantal kleine bolletjes en een haantje en laat die op een ingevette of met bakpapier bedekte bakplaat nog zo'n 20 minuten rijzen. Bak ze vervolgens in circa 20 minuten gaar in een op 220 °C voorverwarmde oven. Als het haantje en de broodjes zijn afgekoeld kunt u ze aan de iepentak bevestigen en dan is uw stoetboom klaar.