Pinkstertaart, ca. 1960-1970

De woorden ‘picknick’ en ‘sandwiches’ passen goed bij fraai lente- en zomerweer. Daarom ditmaal een duik in het ontstaan van deze woorden en een recept voor een bijpassend picknickbrood.

Picknick

Er zijn twee landen die beweren dat ze het idee voor een picknick – een gemeenschappelijke maaltijd in de open lucht – hebben bedacht.

In Engeland stelt men dat het woord afkomstig is van het werkwoord to pick, wat grijpen of nemen betekent. Een ‘nick’ betekent dan een ogenblikje om wat te nemen, in dit geval te eten.

Het Franse ‘piquer’ betekent pikken en ‘nique’ zijn kleine dingen zonder waarde. Hier betekent picknicken dus kleine hapjes pikken of opeten. Het woord ‘pique-nique’ werd in 1740 geaccepteerd en vastgelegd door de Académie Française en is sindsdien wereldwijd bekend geworden.

John Montagu, de graaf van Sandwich

John Montagu, door Thomas Gainsborough 1783

De sandwich ontleent zijn naam aan John Montagu, de vierde graaf van Sandwich, Engeland (1718 – 1792). De man kenden een uitgebreide carrière op politiek en militair terrein.

Als hartstochtelijk kaartspeler gunde hij zich vaak niet de tijd om te eten. Het was waarschijnlijk rond 1762 dat hij zijn kok vroeg om hem enkel wat vlees tussen twee boterhammen te serveren: voor een uitgebreide maaltijd wilde hij het spel niet onderbreken. Al gauw begonnen andere mensen te vragen naar ‘hetzelfde als Sandwich’. De naam bleef hangen en zo was de sandwich ‘geboren’. Althans, zo gaat het verhaal, maar deze legende is waarschijnlijk verzonnen door de mensen om Montagu heen.

Een meer realistische versie van het ontstaan van de sandwich is afkomstig van de biograaf van de graaf, N. A. M. Rodger. De auteur denkt dat de belegde boterham een gevolg is van de vele uren die Sandwich achter zijn bureau doorbracht.

De graaf van Sandwich was overigens ook bevriend met de vermaarde kapitein James Cook en sponsorde zijn ontdekkingsreizen. Als dank hiervoor noemde Cook een eilanden groep naar zijn sponsor de Sandwicheilanden (nu Hawaï). Er werden voorts twee eilanden Montague island genoemd, eentje bij Australië en eentje in de Golf van Alaska. In het zuidelijk deel van de Atlantische oceaan liggen nu de South Sandwich Islands.

High tea

In de 19^e eeuw kwam het gebruik om een high tea te houden in Engeland op en bij de high tea werd de sandwich erg populair.

De arbeiders noemden de sandwich butties, want zij aten een sandwich met veel calorieën, bijvoorbeeld een bacon-buttie: uitgebakken spek met boter en chips.

De Engelse sandwich bestaat uit een witte dunne boterham zonder korst, belegd met rosbief of koude kip en wat sla. Men legt twee boterhammen op elkaar en snijdt ze diagonaal door. Er zijn echter nog andere, oudere vormen van een belegd broodje.

In de 1^e eeuw voor Christus zou rabbijn Hillel de oudere de traditie zijn gestart om ter gelegenheid van het Paasfeest twee stukken ongegist brood te beleggen met lamsvlees, gemengde noten en kruiden.

Tijdens de Middeleeuwen was het de gewoonte om sneden brood te gebruiken als bord waarop vlees en sauzen werden geschept. Een soort open sandwich eigenlijk.

• picknickbrood

Recept voor Picknickbrood

Geschikt voor 5 broden van 450 gram

Bron: Groot en klein luxebrood door G.W. Barendsen, jaren ‘60

Ingrediënten:

• 1000 g bloem
• 100 g gist
• 15 g zout
• 125 g boter
• 80 g honing
• 40     g citroenrasp
• 2,5    ei
• 400   g Sultanarozijnen
• 80     g snippers
• 330   g melk

Werkwijze:

"Van de helft der bloem, gist, melk en eieren wordt een zetsel gemaakt. Als dit gerezen is, voegt men de overige bloem toe en, nadat het deeg goed glad gewerkt is, achtereenvolgens de honing en zacht gemaakte boter, het zout benevens de rasp, waarna het deeg goed geklopt wordt. Terwijl dit rijst weegt men de rozijnen (blanke, zonder pit) en vermengt deze met de snippers en het sap van een sinaasappel, tevens met de rasp van de schil. Het gerezen deeg wordt nu afgewogen tot stukken van 400 a 300 gram. Deze worden even opgebold en dan langwerpig plat uitgerold tot een lengte van plm. 30 cm. Hierop spreidt men de potpourri (rozijnen, snippers, enz.) gelijkmatig dun uit, om vervolgens de deegplak tot een brood te rollen. Dit wordt in een schone, met boter of plantenvet gestreken broodpan gelegd en gestreken met ei. Als de broden goed aangerezen zijn, de bovenkant bestrooien met wat kristalsuiker en in matig warme oven bakken."

Bronnen:

• Ineke Strouken (Ned. Centrum voor volkscultuur)
• Pompadour, pompernickel en piqué-nique. De namen van beroemde gerechten verklaard door Fred Spaargaren.

Met dank aan Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land

Kostprijsberekening voor picknickbroodjes

berekening door Flynth