Om de Nederlanders door de strenge, loodzware Hongerwinter heen te helpen kwam het Zweedse Rode Kruis begin 1945 in actie. Van Zweeds meel werden Zweedse wittebroden gebakken die ‘naar de vrijheid smaakten’. Na de bevrijding werd een luxe vlechtbrood ontwikkeld, de Winston, als eerbetoon aan de man die niets anders dan ‘bloed, zweet en tranen’ kon beloven.

Proef de vrijheid!

In de herinnering van veel mensen werd het Zweeds witbrood boven Nederland uitgegooid door Amerikaanse en Britse bommenwerpers in april/mei 1945 tijdens operatie Manna. Het brood was echter in Nederland gebakken, van meel dat aangevoerd werd door drie grote schepen van het Zweedse Rode Kruis (de Noreg, de Dagmar Bratt en de Hallaren).

De eerste twee schepen liepen op 28 januari 1945 de haven van Delfzijl binnen. Het vrachtschip Hallaren volgde korte tijd later. Aan boord van de eerste twee schepen bevond zich zo'n 3700 ton aan voedsel. In de Hallaren bevond zich zo’n 4000 ton aan voedsel.

‘Gave des Hemels’

Bakken van Zweeds wittebrood. Bron historischarchiefwestland.nl

Van het aangevoerde meel werd in Nederlandse bakkerijen het echte ‘Zweedsche wittebrood’ gebakken. Het vervoer van dit brood (onder supervisie van het Rode Kruis) werd bemoeilijkt door tekort aan transportcapaciteit. Daardoor duurde het voor de stedelijke bevolking nog een maand voordat men dit brood in handen kreeg. Voor de bevolking in de hongerende gebieden was het Zweeds wittebrood en de bijgeleverde margarine een onvergetelijke ervaring. Na járen van bezetting en slechte voeding onder andere in de vorm van het zogenoemde ‘oorlogsbrood’ proefde men nu eindelijk weer kwalitatief goed brood. Brood waarvan men de smaak en de geur bijna vergeten was. De overlevenden van de Hongerwinter vertelden nog 50 jaar later enthousiast over deze voedselhulp, die voor hen als een 'gave des hemels' uit de 'lucht' kwam vallen.

Brood en een pakje margarine

De Naaldwijkse bakker en broodbezorger Cor Sala schreef hierover in zijn dagboek: ‘Zweden biedt hulp. Vanwege het Zweedse roode kruis zal er beschikbaar worden gesteld 800 gram brood per persoon - 125 gram margarine en voor kinderen tot 14 jaar 125 gram grutterswaren. Bonnen daarvoor moeten voor 20 febr. ingeleverd worden.’ (17 februari 1945)

‘Deze nachten gewerkt om het brood, beschikbaar gesteld door het Zweedse rode kruis te bakken. Tot aandenken nog foto’s gemaakt’. (12 en 14 maart 1945)

Dat Zweedse wittebrood kon, in afgepaste hoeveelheden, gratis worden afgehaald bij de bakker. Hiervoor werd een speciale administratie opgezet om er voor te zorgen dat ieder de juiste hoeveelheid brood en margarine ontving.

Recept voor een Winston

De Winston is een prachtig voorbeeld van een luxe vlechtbrood. De naam is natuurlijk een eerbetoon aan Sir Winston Churchill voor wie het brood werd ontwikkeld na de bevrijding.

Ingrediënten:

• 890 gram (brood)bloem
• 13 gram glutenpoeder
• 74 gram kristalsuiker
• 17 gram (bakkers)zout
• 9 gram instant gist
• 68 gram eidooier op kamertemperatuur
• 128 gram heelei op kamertemperatuur
• 68 gram zonnebloemolie
• 289 gram lauw water

Werkwijze:

• Doe bloem, glutenpoeder, suiker en zout in een kom en roer goed door met een garde.
• Voeg de gist toe en roer nog eens goed door met de garde.
• Voeg nu eidooiers, heelei, zonnebloemolie en lauw water toe.
• Meng 3 minuten op de laagste stand in een standmixer, kneed daarna 6 minuten op de tweede stand. Je kan natuurlijk ook met de hand kneden, dit kan langer duren dan met de machine.
• Als het deeg goed ontwikkeld is: soepel, glanzend en je kan er een vlies van trekken tussen je vingers, is het goed gekneed.
• Verdeel het deeg in precies twee even zware delen en doe deze in twee licht ingevette kommen.
• Dek de kommen af met een deksel of met huishoudfolie en zet 60 minuten op een tochtvrije plek waar het ca. 24 graden Celsius is.
• Sla de lucht uit het deeg en vouw in drieën en bol licht op.
• Doe het deeg terug in de kom en laat nog eens 60 minuten rijzen.
• Verdeel iedere bol deeg in 6 gelijke stukken met een deegsnijder. Handig is om de stukken af te wegen zodat je precies even grote stukken krijgt.
• Bol de bolletjes deeg op door met je hand een kooitje om een bolletje te maken, vingertoppen op het aanrecht te laten rusten en losjes met je hand ronddraaiende bewegingen te maken. Het deeg krijgt nu een bol-vorm en een gladde bovenkant.
• Zet de bolletjes deeg gedurende 20 minuten rusten, afgedekt onder een stukje huishoudfolie op een tochtvrije plek van ca. 24 graden Celsius.
• Druk de lucht uit de bolletjes en rol er in etappes rustig strengen van. Tussen het uitrollen mag steeds een beetje tijd zitten om de gluten te laten rusten zodat het deeg beter te vormen is en de glutenstrengen niet zullen scheuren.
• Rol de strengels uit tot ze 60 cm lang zijn.
• Haal je handen door de bloem en haal iedere streng door je handen heen zodat ze helemaal bedekt zijn met een licht laagje bloem.
• Leg drie strengels naast elkaar in noord-zuid richting.
• Leg hierop in het midden drie strengels naast elkaar in west-oost richting.
• Nummer noord met 1, oost met 4, zuid met 2 en west met 3.
• Leg 1 linksom over 3.
• Leg 4 rechtsom onder 2 door en over 1 heen. (3 en 4 wijzen nu naar links, 1 en 2 naar onder)
• Leg 3 over 4 naar onderen.
• Leg 2 naar links onder 1 door en over 3.
• Leg 4 naar onder over 2.
• Knijp de losse uiteinden van de strengels samen met je vingers en “verstop” ze onder het brood.
• Bol je gevlochten brood iets op en draai het daarbij iets rond. Het brood krijgt nu een mooie ronde vorm en komt iets omhoog.
• Leg het brood op een met bakpapier beklede bakplaat. (gebruik liever geen siliconen bakmatje, mijn ervaring met dit brood was, dat hiermee de bodem minder goed gaar werd)
• Dek het brood losjes af met huishoudfolie tegen korstvorming en zet weg op een tochtvrij plekje van ca. 24 graden Celsius.
• Laat 1,5 tot 2 uur staan rijzen.
• Verwarm een kwartier voor het einde van de rijstijd de oven voor op 190 graden Celsius.
• Het brood is goed gerezen als je er met je vinger een kuiltje in kunt drukken en het deeg langzaam weer terugveert. Als je het brood te vroeg in de oven zet, krijg je een te wilde ovenrijs en lijkt het na het bakken of je brood is uitgebarsten, zonde van dat mooie vlechtwerk!
• Bestrijk het brood met losgeklopt ei.
• Bak het brood in 25-30 minuten goudbruin en gaar.
• Als het brood niet helemaal gelijkmatig kleurt, het brood halverwege de baktijd even omdraaien. (Niet op de kop zetten, maar voorkant naar de achterkant en andersom)
• Laat je brood afkoelen op een rooster. Wacht met aansnijden tot het brood volledig is afgekoeld.

Bron: Jeffrey Hamelman - Bread, a baker’s book of techniques and recipes

Met dank aan Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land

Kostprijsberekening voor Winston

Met medewerking van Flynth. Alleen de blauwe velden invullen.