Koek- en Zopietent, datum en locatie onbekend

Zaterdag 21 februari wordt de Elfstedentocht van 1985 integraal uitgezonden op het themakanaal NPO Best. Vijftien uur lang, vanaf 05:00 uur, kunnen we kijken naar schaatsers die deze dertiende Tocht der Tochten aandurfden. Daar hoort natuurlijk koek en zopie bij. Een recept van het Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land, met kostprijsberekening van Flynth.

De Friese kalverpoten en ijspinkies zijn stroopkoeken die vroeger vooral in de koek- en zopietentjes werden verkocht. Tegenwoordig worden de kalverpoten of keallepoaten het hele jaar door gebakken.

IJspret

Mocht de Elfstedentocht ooit weer verreden worden dan wordt het ongetwijfeld een nog groter festijn dan in andere jaren. Het bestuur maakte enige tijd geleden bekend dat het systeem van loten wordt losgelaten en dat ieder lid van de ijsclub mag meedoen.

Overal langs de route maar ook overals elders in Nederland zullen er dan weer koek- en zopietenten op en langs het ijs verrijzen. Een typisch Nederlands verschijnsel dat gepaard gaat met de gekte die over ons komt als de schaatskriebels zich doen voelen.

Slijterij op het ijs

Het woord ‘zopie’ is een variant van ‘zoopje’ of ‘soopje’, een ander woord voor slokje of borrel. Zopie is een zeer ruim begrip: van erwtensoep tot warme chocomel, al dan niet met hartversterker. Gemene deler is dat de vloeistof warm gedronken wordt en geen gewone koffie of thee is. Fervente schaatsers eisen bovendien een kleine scheut van het een of het ander. Lijf en leden hebben immers een snelle opwarmer nodig.

Dat koek- en zopie tentenvroeger al als paddestoelen uit de grond schoten, zeg maar op het ijs belandden was mede te danken (of te wijten) aan de rol van de wetgever met betrekking tot de regulering van slijterijen. In de wet waren regels vastgelegd voor slijterijen op het land en op het water. Over ijs werd echter niet gesproken. Slijterijen op het ijs kregen aldus een vrijgeleide. Om dezelfde reden werden ook gok- en hoerententen overigens uitgebaat op het ijs.

Bokbier en rum

Van de 17e tot en met de 19e eeuw bestond zopie uit een mengsel van bokbier en rum. Door aan dit mengsel eieren, kaneel en kruidnagelen toe te voegen en vervolgens te verwarmen, ontstond ‘zopie’. Later, in de 20e eeuw, werd in een koek-en-zopie tentje vaak warme punch verkocht.

Tegenwoordig gaat er voornamelijk warme chocolademelk, snert, glühwein, en gevulde koek over de tijdelijke toonbank.

Kalverpoot (keallepoat)

De Friese kalverpoot is een stroopkoek die vroeger alleen maar in de winterperiode werd gebakken. Net als de ijspinken (een koek in de vorm van een pink) werden ze vooral verkocht in de koek-en-zopie tentjes.

Tegenwoordig wordt de kalverpoot het hele jaar door gebakken. De naam ‘kalverpoot’ geeft al aan dat het bakproduct lijkt op de poot van een kalf.

Recept voor kalverpoten

• 3000 gr. standaarddeeg doorbraken met:

• 30 gr. azijn
• 200 gr. honing
• 45 gr. gemalen anijs
• eventueel water
• 75 gr. karam (samengesteld bakpoeder)

Werkwijze:

• Grondstoffen doorbraken
• Een mooi blank deeg draaien
• Eventueel nog wat water toevoegen om het deeg voldoende slap te krijgen
• Het deeg afwegen op 175 gram
• Lange pil vormen en deze dubbel leggen
• Dubbele pil op de plaat leggen zodat beide einden naast elkaar liggen
• Het midden van de naast elkaar liggende pillen strijken met slaolie
• Vervolgens met de hand de beide pillen naar elkaar toe knijpen. Dit op 5 plaatsen van de koek indeuken
• Bakken in een oven van 220 graden C.
• Baktijd ca. 15 minuten.

Recept voor zopie

Ingrediënten

• 1 liter bokbier
• 1 pijpje kaneel
• 2 kruidnagels
• 2 plakjes citroen
• 125 gram bruine basterdsuiker
• 2 eieren
• 1 dl rum

Bereiding

Breng het bier samen met het pijpje kaneel, kruidnagels en citroen aan de kook. Laat het geheel dan ongeveer 20 minuten op een zeer zacht pitje doortrekken.

Roer de suiker met de eieren los en bind hiermee het bier. Voeg op het laatst de rum toe. Heet drinken.

Bronnen: Fryske bôle- en koekebakkerij (Adlib nr. 3753) Folklore van de Friese bakkerij

Met dank aan Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land

Kostprijsberekening voor Kalverpoten

Met medewerking van Flynth. Alleen de blauwe velden invullen.