Veel ondernemers denken (liever) niet na over wat er komt kijken bij stoppen met het bedrijf. Aan bedrijfsoverdracht zitten fiscale, juridische en vooral emotionele kanten. Het advies luidt: schakel deskundige hulp in en begin op tijd.
Foto's: iStock en Unsplash
We hebben geen concrete cijfers van hoeveel slagers nu met bedrijfsoverdracht bezig zijn, maar het speelt: onze twee bedrijfsadviseurs zijn er bijna dagelijks druk mee”, vertelt de woordvoerster van de Koninklijke Nederlandse Slagers (KNS). Feit is dat minimaal 65 procent van de huidige slagers in Nederland 55 jaar en ouder is. De komende tien jaar verwacht de KNS daarom nog meer overdracht van slagerszaken.
Ook in de bakkersbranche neemt het aantal oudere ondernemers toe: de grootste groep bakkers was in 2021 tussen de 50 en 54 jaar, zo blijkt uit het recent verschenen Trendrapport Bakkerijsector. “Elk jaar hebben we vijftig opvolgers nodig en dat is best lastig. We zien nu door de coronacrisis en de stijgende energieprijzen dat sommige bakkers eerder stoppen, bijvoorbeeld omdat ze niet meer in een nieuwe oven willen investeren”, vertelt Marie-Hélène Zengerink, directeur van de Nederlandse Brood- en Banketbakkers Ondernemersvereniging (NBOV). “Bedrijfsoverdracht behoort tot de levenscyclus van je bedrijf en het kan wel vijf tot zeven jaar duren tot je het hebt geregeld.”
In de relatief wat kleinere organisaties zoals de Vereniging van Visspecialisten (VNV) en de Vereniging van Ambachtelijk IJsbereiders (VAIJ) ontbreken data. Bij Visgilde, het samenwerkingsverband van zo’n twintig visspeciaalzaken, speelt het thema bedrijfsoverdracht volgens voorzitter Kees Sloot. Een groot deel van de ondernemers is hier zestigplusser.
3 tips van de starter
- Maak een plan en ga op tijd samen zitten om afspraken te maken. Zelf startte De Bruijn in de zomer van 2019 met overnamegesprekken. “Het was een kooppand en het ging niet alleen om het overnemen van het franchisecontract, maar ook de aanpassing van de inschrijving bij de Kamer van Koophandel en het omzetten van bijvoorbeeld de bankrekening.”
- Informeer klanten en personeel tijdig. “Dat hebben we in november gedaan zodat we in december nog een goede maand konden draaien. Je moet onrust voorkomen.” Via een advertentie in de lokale krant zijn de klanten op de hoogte gebracht van de wisseling van de wacht.
- Zorg voor goede begeleiding.
Maatschappij verandert
Hoe komt het dat bedrijfsoverdracht al een paar jaar een hot item is in de hele versbranche? Maikel Nicolai, bedrijfsadviseur van de KNS: “Een deel van de potentiële opvolgers haakt af als ze het aantal werkuren zien van zo’n 60 tot 70 uur per week. De maatschappij verandert en het ondernemerschap ook: de slager is meer een manager geworden die vaak meerdere winkels heeft. Sommigen vinden het leuk, anderen niet en verzuchten ‘Ik houd geen mes meer vast’.”
Een ander probleem dat Nicolai opmerkt, is dat het opleidingsniveau van een aantal slagers soms niet voldoende is om zich staande te houden in die veranderende wereld. “Het is een hele toer om meerdere winkels en meer personeel aan te sturen. Tegenwoordig moet je minimaal één kantoordag hebben. Er komt veel af op ondernemers: het personeelstekort, de administratie en de leeftijd speelt een rol. Tegen je zestigste wordt het zwaarder; de lange werkdagen eisen hun tol.”
In de bakkersbranche is dezelfde ontwikkeling gaande, zegt Zengerink. “Vroeger was je voor 80 procent bezig met het bakken van je producten maar nu moet je meer ondernemer zijn en je met ingewikkelde zaken bezighouden. Zo ken ik twee zussen die de bakkerszaak hebben overgenomen, maar voor het bakken iemand in dienst hebben genomen.”
In plaats van de traditionele bedrijven waar de bakker bakt en de vrouw verkoopt, is er steeds meer schaalvergroting. Middelkleine bakkerijen verdwijnen en worden overgenomen. Het bakken vindt nu meer centraal plaats in een bakkerij die meerdere verkooppunten heeft. Daarnaast zie je kleine, specialistische bakkerijen die een paar dagen open zijn en zich op één product toeleggen.
Krachten bundelen
In de bakkersbranche hebben ze al in december 2018 de krachten gebundeld. Twaalf organisaties hebben samen de stichting Bedrijfsopvolging Bakkerij in het leven geroepen. Het doel is om te voorzien in voldoende opvolgers in bakkerijen. In het stichtingsbestuur zitten vertegenwoordigers van de NBOV, het Echte Bakkersgilde, Bakeplus en Beko Advies. Brancheorganisatie NBOV ‘runt’ de stichting. Zengerink: “We ‘trechteren’ aan de bovenkant: we verzamelen mensen die interesse hebben om een bakkerij te starten en brengen ze in contact met de partners.”
De KNS heeft een database aangelegd met daarin gegevens van slagers die hun zaak willen verkopen en jonge slagers die voor zichzelf willen beginnen. “De database werkt op basis van vertrouwen. Soms is het lastig om een match te vinden door verschil in regio’s en omdat veel ondernemers hun wens om te stoppen stilhouden om onrust bij personeel en klanten te voorkomen”, aldus de woordvoerster van de KNS. “We zijn de aanjager van processen en het aanspreekpunt. We verwijzen mensen door naar (onze) juristen en bedrijfsadviseurs, fiscalisten en accountants.”
4 tips van de stopper
Kees Sloot verkocht in 2019 zijn gelijknamige viswinkel in Rotterdam aan een externe partij: Rick Groeneboom. Hij adviseert ‘stoppers’ het volgende:
- Laat een taxatierapport maken door een deskundige makelaar die de branche kent. “Deze kijkt verder dan alleen je omzet en heeft kijk op de waarde van je pand en inventaris.”
- Schakel deskundige hulp in van (onder meer) je accountant. “Bij mij zijn zowel de makelaar als de accountant aanwezig geweest bij de overnamegesprekken.”
- Begin op tijd met nadenken en voorbereiden van de overdracht. “Als je te vroeg stopt, kan het je veel belastinggeld kosten.”
- Denk na over meefinancieren. “Voor starters is het lastig om financiering te krijgen. Crowdfunding is een optie, maar je kunt ook zelf geld in de zaak laten zitten als je dat niet direct nodig hebt.”
4. Denk na over meefinancieren.
Stappenplan
Om te voorkomen dat bedrijfsopvolging stress en financiële kopzorgen oplevert, is het advies van de KNS-woordvoerster om niet te wachten tot de pensioenleeftijd in zicht komt. Ze raadt aan om een stappenplan te maken. “Bedenk goed wat je wilt en kunt. Zet al je contractuele verplichtingen op een rij. De KNS helpt met het maken van een transitieplan. Daarna zoek je de juiste gesprekspartners.”
Het is dus noodzaak om als ondernemer aan te kloppen bij adviseurs op juridisch, financieel en fiscaal vlak. Want aan bedrijfsoverdracht zitten naast het emotionele aspect van het ‘uit handen geven’ van je zaak, allerlei wettelijke regels. Zo krijg je altijd te maken met de belastingdienst: stille reserves die in de onderneming aanwezig zijn, kunnen fiscaal worden belast.
Rechtsvorm
Onlangs schreef financiële columnist Gerrit van den Berg van Profinis Accountants en Adviseurs uit Urk in Vismagazine dat het optimaal inzetten van de juiste juridische en fiscale structuur een optie kan zijn, zoals een personenvennootschap omzetten naar een rechtspersoon. Van den Berg adviseert om de fiscale faciliteiten die er zijn ten aanzien van inkomstenbelasting en schenk- en erfbelasting te benutten.
Volgens de bedrijfsadviseur van de KNS zijn er bij bedrijfsoverdracht vooral perikelen rond de juridische aspecten ten aanzien van de overdracht van het pand en het personeel. In de meeste gevallen dragen slagers hun zaak over aan personeel of familie volgens Nicolai.
Het is gelukkig niet alleen maar kommer en kwel. “We zien veel enthousiasme bij jonge mensen: 25- en 26-jarigen die een zaak overnemen en zelfs een tweede starten”, vult de woordvoerster van de KNS aan. Ook in de bakkersbranche zien ze dat de website ikwileenbakkerij.nl goed wordt bezocht en dat er (zij-)instromers zijn die hun droom verwezenlijken en bakker worden.
Meer informatie
Op de websites van verschillende brancheverenigingen zoals die voor slagers en bakkers is veel informatie te vinden over het thema bedrijfsopvolging. Daarnaast houden veel accountants en financieel adviseurs zich ermee bezig. Ook op de site van de Kamer van Koophandel staan stappenplannen en tips.