U hoeft echt geen ‘Jan Hen’ (oftewel een sukkel) te zijn om te genieten van een lekker krokant gebakken Jan Hagelkoekje.
Er zijn tal van Nederlandse bakproducten met een jongensnaam. Zo kende men in Amersfoort de ‘Keesjes’, een soort speculaasjes. In de Zaanstreek werd er gesmuld van de blinde Dirk, een variant op de Westfriese Jan in de zak. Dirk was blind omdat er geen krenten of rozijnen in deze ketelkoek werden verwerkt. Dit keer staat de Jan Hagel in de spotlights, een typisch Nederlands, rechthoekig koekje, bestrooid met grove suikerkorrels en / of amandelschaafsel.
Het gewone volk
De naam is niet direct een aanbeveling voor zo iets lekkers en krokants. Al vanaf de 17e eeuw werd met Jan Hagel het gewone volk aangeduid. De naam was echter vaak nog wat minder vleiend bedoeld en gold ook wel het gajes aan de zelfkant van de samenleving. De matrozen werden in die tijd op één lijn gesteld met dit gajes en werden behalve Jan Hagel ook wel Jan Rap genoemd. Jan Hagel was overigens in de Tweede Wereldoorlog ook een scheldnaam voor de Landwachters.
Verschillende soorten
Door de eeuwen heen zijn er diverse soorten Jan Hagel geweest. Zo kende men in de 18e eeuw in Amersfoort de zogenaamde stroopjanhagel. Strontjanhagel werd door de boeren in de Krimpener Waard bij de koffie gegeten, als in het voorjaar de stallen waren schoongemaakt. Elders werd dit Stalboen- Janhagel genoemd of Schrobjanhagel.
De Stalboen – Janhagel in Zuid – Holland bestond uit bloem, siroop en honing en was nauw verwant aan de Amersfoortse Janhagel (daar overigens beter bekend als Grove Dirk).
De Stalboen-Janhagel uit Lekkerkerk werd gebakken, samen met de stalboenbroeder. Beide werden gegeten, als de koeien van stal gingen en de stallen een grote beurt kregen. Het personeel kreeg dan bij de koffie Janhagel en bij het middagmaal de spekbroeder. Die broeders werden bij tientallen gebakken in een ronde pan. Ze werden gemaakt van deeg met krenten en werden gelardeerd met plakken spek.
Vlaanderen
In Vlaanderen kent men weer een andere variant: janhagel en zijn maat. Dit is een soort koek, bestaande uit drie lagen. De bovenste laag wordt gebakken van peperkoek. In het midden bevindt zich een laag marsepein waarna de onderste laag opnieuw van peperkoek is. Dit product wordt met name gebakken in de regio Uitkerke – Zeebrugge –Knokke - Heist.
Recept Jan Hagel
Ingrediënten:
220 gr cakemargarine
200 gr basterdsuiker
1 gr zout
20 gr ei
340 gr Zeeuwse bloem
6 gr gemengd bakpoeder
6 gr kaneel
Werkwijze:
- Kruimeldeeg zetten
- Deeg uitrollen tot een rechthoek van 42 bij 50 cm (dikte 3 mm)
- Op de bakplaat leggen en licht strijken met ei
- Decoreren met amandelschaafsel en greinsuiker
- Afbakken en direct na het bakken snijden tot koekjes van 3 bij 8 cm
Productie:
* Op de bekende wijze een kruimeldeeg zetten en koelen.
* Deeg uitrollen op 3 mm dikte en de plak op een licht ingevette bakplaat leggen.
* De deegplak licht strijken met ei, bestrooien met amandelschaafsel en vervolgens met
grein suiker.
* Afbakken op 175 graden Celsius, ongeveer 20 minuten.
* Direct na het bakken snijden tot koekjes van 3 x 8 cm.
Met dank aan Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land
