Is uw onderneming in control?

Organisaties zijn omgeven met interne en externe onzekerheden die de realisatie van de doelstellingen in gevaar kunnen brengen. Daarbij is een organisatie in control als ze deze onzekerheden onderkent en maatregelen neemt zodat de organisatie voorspelbaar wordt. Het gaat om het vinden van een aanvaardbare balans tussen risico (risico als maatstaf voor onzekerheid) en beheersing.

Zonder risico te nemen zullen ondernemingen geen winst maken. Dit betekent dat ondernemingen in de eerste plaats een poging zullen moeten doen om duidelijk te maken hoe de balans tussen risico en beheersing er dan uitziet. Indien de balans in evenwicht is, veronderstellen wij ‘in control’ te zijn. Indien de risico’s toenemen, zijn er twee mogelijkheden om de balans te herstellen:

• Uitbreiden van beheersingsmaatregelen
• Omgaan met de nieuwe of grotere risico’s (risicotolerantie). Het risico is bij voorkeur in een geldbedrag uit te drukken en geeft een kwantificering van fluctuaties van resultaten die acceptabel zijn (voor een bedrijf mogelijk moeilijk in te schatten: wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen van het niet-verkrijgen van een goedkeurende verklaring?).

Een onderneming kan nooit voor 100% in control zijn omdat er altijd verrassingen zich voor zullen doen die niet te beïnvloeden zijn. Daarnaast kan er ook gewoon sprake zijn van tijdelijk over- of onderschrijden van de grens van tolerantie omdat marktbewegingen zodanig kunnen zijn.

Overleven

De cybernetische (de studie van het gebruik van informatie bij terugkoppeling) betekenis van control is: het verwerven en bewerken van informatie om materie- en energiestromen en ook om programma’s voor informatieverwerking, zo te sturen dat het levende systeem overleeft in veranderde omstandigheden. Dit speelt op het niveau van de biologische cel, op niveau van het individuele levende wezen, sociale systemen, economische systemen en uiteindelijk de samenleving zelf. Control heeft dus te maken met het vermogen in leven te blijven, met aanpassingsvermogen en in situaties van dramatische veranderingen in de omgeving, met transformaties. In essentie is in control: weten te overleven in veranderde omstandigheden.

Wil een onderneming op langere termijn winstgevend, waardecreërend en met stijgende arbeidsproductiviteit overleven, dan zal het in staat moeten zijn veranderingen in technologie, markten, demografie, wet- en regelgeving e.d. te vertalen in aanpassingen en transformaties van het businessmodel en dus ook in alle aspecten van de organisatie. De continuïteit van de onderneming, en daarmee de waarde van de onderneming, wordt bepaald door het vermogen van die onderneming, bestuur en organisatie, om zich die (nieuwe) productiemiddelen te verwerven, te beheren, en te exploiteren zoals nodig voor de continuïteit van de onderneming. Ondernemende bestuurders zullen vaak met external control bezig zijn, met marktkracht en niet zozeer met de audit-definitie (interne controle) van in control.

Onzekerheid

Maar wat is dan belangrijker? Als een bedrijf er moeite mee heeft nieuwe technologieën of markten te verwerven, te exploiteren e.d. dan is het bedrijf ‘out of control’. Het wezenlijke van ondernemen is het nemen van risico’s, zeker gecalculeerde risico’s. De Duits-Engelse socioloog Ulrich Beck geeft aan dat wij nu leven in een world risk society. Als gevolg van dalende kosten van informatie, communicatie en transport, in combinatie met sociaal-culturele ontwikkelingen, zijn markten veel complexer gemaakt in termen van mogelijk consumentengedrag, maar ook het gedrag van toeleveranciers en concurrenten. Daarmee is vooral de onzekerheid over mogelijk consumentengedrag toegenomen. Onzekerheid is fundamenteler dan risico’s want een risico is een eindig gestructureerd systeem, onzekerheid is dat niet. Cybernetica heeft geleerd dat wil een onderneming in control zijn op een gegeven markt in een gegeven sector, dat dan de interne organisatie van die onderneming complexer moet zijn, maar ook sneller qua respons, dan de complexiteit van de markt/sector.

Lees alle columns van de accountants van Bouwer & Officier in ons dossier Financieel.