Nooit een geliefkoosd onderwerp voor verjaardagborrels. Wel een onderwerp om bij bepaalde momenten in het leven bij stil te staan. Ergernissen over erfenissen ontstaan doorgaans als zaken niet of te laat geregeld worden. Het afgelopen jaar hebben wij verscheidene keren geschreven over testamenten en samenleving- en huwelijkse voorwaarden. Ook in de artikelen over vermogensplanning is het belang van een goed testament meerdere malen naar voren gebracht.
Deze keer verdiepen wij ons wat verder in het testament. Met name willen wij ingaan op wat er in een testament geregeld kan worden en waarom dat een overweging zou kunnen zijn.
De meesten onder ons weten nog dat in 2003 het erfrecht grote veranderingen heeft ondergaan. Meest in het oog springende verandering is geweest de veranderde, wettelijke verdeling die de langstlevende echtgenoot beter beschermt. Voor 2003 werd door veel echtparen een langstlevende testament opgemaakt om daarmee te voorkomen dat de kinderen hun vordering zouden kunnen opeisen. De bescherming van de langstlevende is nu dus in de wet geregeld en hiervoor hoeft geen testament meer te worden opgemaakt.
Gelijkschakeling geregistreerd partnerschap
Degenen die een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan en zich als zodanig hebben laten registeren bij de burgerlijke stand hebben wat betreft de wettelijke verdeling en de overige bepalingen van het erfrecht dezelfde rechten als echtgenoten.
Geen gelijkschakeling ongehuwd samenwonenden
Voor ongehuwd samenwonenden geldt de gelijkschakeling niet. Ook als er een notariële samenlevingsovereenkomst is gesloten is nog niet automatisch geregeld dat de langstlevende samenwonende een langstlevende bescherming heeft. Hiervoor is een testament nodig om dit te regelen. Overleg met uw accountant en notaris is in dit geval aan te raden.
Afwijken van de wettelijke verdeling door het opmaken van een testament
Voor degene die vindt dat de wettelijke verdeling hem niet past, kan een andere verdeling worden overeengekomen en vastgelegd in een testament. Factoren die hierin een rol spelen, kunnen zowel in de persoonlijke sfeer (bijvoorbeeld onterving) liggen als een zakelijke achtergrond hebben (vermogensplanning). Een testament kan door iedereen die de leeftijd van 16 jaar heeft bereikt bij de notaris worden opgemaakt. Een testament is persoonlijk en is dus niet voor anderen toegankelijk. Een testament kan op ieder gewenst moment ook weer worden gewijzigd. Het is hoe dan ook raadzaam het testament regelmatig te laten beoordelen bij gewijzigde privéomstandigheden (bijv. kinderen) en bij veranderende fiscale wetgeving die van invloed kan zijn op de vermogensplanning.
Persoonlijke factoren
Er kan worden besloten om een kind te onterven. Het onterfde kind krijgt wel recht op een bepaald geldbedrag (de legitieme portie), welke gelijk is aan 50% van het bedrag wat het kind zou krijgen op grond van de wettelijke verdeling bij het ontbreken van een testament. Een echtgenoot kan worden onterfd zonder dat deze recht heeft op een legitieme portie. De echtgenoot mag de nalatenschap wel gebruiken voor een passende verzorging.
Om te voorkomen dat de ‘koude kant’ van de familie (resp. de schoondochter of schoonzoon) bij een eventuele echtscheiding recht heeft op de helft van de erfenis, kan in het testament een zogenaamde uitsluitingclausule worden opgenomen. Indien de zoon of dochter in complete gemeenschap van goederen is getrouwd, kan zo worden uitgesloten dat de erfenis in de gemeenschap van goederen valt. In het testament kan een bepaling worden opgenomen om in de situatie te voorzien dat beide ouders er niet meer zijn. Als beide ouders zijn overleden, dan benoemt de rechter een voogd. Om dit te voorkomen, kunnen de ouders in een testament zelf een voogd (of meerdere voogden) benoemen waarbij de rechter er dus niet aan te pas komt. Een bewindvoerder wordt vaak benoemd als de erflater van mening is dat de kinderen nog niet de verantwoording kunnen dragen van de erfenis. Dit is ook mogelijk voor kinderen die de leeftijd van 18 zijn gepasseerd.
Zakelijke factoren
Een verdeling anders dan de wettelijke verdeling kan gunstig zijn met het oog op het besparen van successierechten. Tijdens leven kan er fiscaal al worden geschonken om de belastingdruk op de erfenis te laten afnemen. Ook door het opnemen van vruchtgebruiken op bepaalde goederen, het overeenkomen van een rentevergoeding op de vordering op de langstlevende, kan (toekomstig) successierecht worden bespaard. Wij verwijzen tevens naar de artikelen van september en oktober 2007. In veel gevallen geldt dat er sprake is van maatwerk waarbij overleg met uw accountant en notaris noodzakelijk is om de ideale structuur te bewerkstelligen.