Doe meer met haver
Als je haver eet voel je je eerder verzadigd, neemt je weerstand toe en je cholesterolgehalte af en je bloedsuikerspiegel stabiliseert. Haverteelt past goed in duurzame en kringlooplandbouw.
Kortom, gezond voor mens, dier en bodem. Waarom telen boeren in Nederland dan 100 keer minder haver dan 40 jaar geleden? En waarom staat haver nog zo weinig op het dagelijkse (glutenvrije) menu?
Consument verleiden
De consument is veelal onwetend over de gezondheidbevorderende eigenschappen van haver. In een studie uitgevoerd door Universiteit van Maastricht zijn de redenen onderzocht voor het al dan niet consumeren van haverproducten door volwassenen (>18). Consumenten die geen, wekelijks, maandelijks of dagelijks haver consumeren zijn met elkaar vergeleken. Het blijkt dat vrouwen meer haver eten dan mannen en ook frequenter. De volwassenen die nooit haver eten (26% van de deelnemers) waren minder ‘gezondheidsbewust’, hadden een lagere kennis over de voordelen van haverconsumptie en hadden een negatieve houding tegenover haver. Hoewel er bewezen EFSA- gezondheidsclaims voor haver zijn onder andere voor handhaven van suikerspiegel en verlagen van cholesterol, lieten de resultaten van de studie zien dat de gezondheidsclaims op producten (als ze al op productlabels staan) niet worden opgepikt door consumenten.
Informatieve, simpele en duidelijke informatie over haver, bijvoorbeeld als gezondheidsclaims op verpakking, verhoogt de kennis en kan bijdragen aan verhoging van de consumptie. De industrie zou meer smaakvolle haverproducten kunnen ontwikkelen op basis van Nederlandse haver die duurzaam zijn, snel te bereiden en lager in kosten dan andere graanproducten.
Diergezondheid
Door de hogere prijs van haver ten opzichte van andere granen is het gebruik van haver ook in diervoerders afgenomen. Haver kan een grotere rol in de voeding van dieren vervullen dan dat zij nu doet door niet alleen te kijken naar de nutritionele waarden maar naar functionele eigenschappen van (fracties van) haver zoals bijvoorbeeld het verlagen van de sterfte bij biggen met 10% en reductie van het gebruik van antibiotica en medicijnen door een hogere weerstand bij jonge dieren. Het vervangt dan niet een ander graan maar is een supplement met de bijbehorend hogere waarde. Hierin zal haver dan natuurlijk ook in competitie gaan met andere functionele ingrediënten. Er zou gekeken kunnen worden naar de beste route voor gezondheidsclaims voor dieren. Voor elke diergroep kunnen de effecten anders zijn. Door veranderingen in wet- en regelgeving (normen voor gebruik van antibiotica en gewasbeschermingsmiddelen) en stimulering van circulaire landbouw (lokaal en regionaal) zal haver interessanter worden, waarbij de teelt voor een specifiek doel kansen biedt. Wanneer de humane consumptie van haver toeneemt zullen er ook meer reststromen beschikbaar komen voor diervoerder en/of diervoerder supplementen.
De (financiële) opbrengsten van de alternatieve gewassen zoals tarwe en gerst zijn voor boeren hoger, mede omdat deze gewassen continu zijn veredeld. Haver heeft andere voordelen ten opzichte van deze gewassen, die veelal onbekend zijn bij akkerbouwers: Een bouwplan (4 à 5 jaar) met haver behoeft minder bestrijdingsmiddelen, minder stikstofbemesting en heeft minder aaltjes, meer organische stof en een grotere biodiversiteit in de bodem. Gebruik van minder stikstof en minder aaltjes is een voordeel in afwisseling met rooigewassen zoals aardappel, biet, ui, peen en bloembollen.
Voor een beter verdienmodel is het belangrijk dat de toegevoegde waarde die haver heeft voor bodemgesteldheid gekwantificeerd wordt en verzilverd kan worden. In andere landen worden subsidies gegeven voor teelt van haver (600 euro /ton). En er zijn veredelaars in Europa die haver veredelen voor meeropbrengst zodat het beter kan concurreren met tarwe.
Tenslotte
Een sleutel ligt dus bij de het stimuleren van de dierlijke en humane consumptie van in Nederland geproduceerde haver in combinatie met de ontwikkeling van een beter verdienmodel voor de akkerbouwer. Bewustwording van de potentie van haver is een eerste stap. Ontwikkeling van lekkere en gezonde producten en dierlijke supplementen voor een reële prijs een tweede.
Caroline van der Horst is bestuurslid van de stichting Keep Food Simple. KFS staat voor het zo volledig mogelijk verwerken van plantaardige grondstoffen tot hoogwaardige voedingsmiddelen. Onder leiding van Caroline bogen zich 25 spelers uit de haverketen op 10 mei over de vraag hoe haver weer terug te zetten op het land en op het bord. Samen vertegenwoordigden deze spelers 16 organisaties: kennisinstellingen, overheid, bedrijven en brancheorganisaties.