Beschuit, bron Zeelandia januari 1979

We hebben in deze rubriek verzuimd om aandacht te besteden aan onze oer-Hollandse beschuit. Wie geniet er niet van een lekker beschuitje met jam of kaas bij het ontbijt? We kunnen ons ook geen geboorte voorstellen zonder beschuit met muisjes. In twee opeenvolgende afleveringen zetten we daarom de boeiende geschiedenis van beschuit centraal.

De geschiedenis van beschuit

Beschuit werd gemaakt van tarwebloem, waarbij eibestanddelen, vet, honing of glucose, stroop en zeep werd toegevoegd. Midden twintigste eeuw werd ook vaak beschuitgelei gebruikt, een mengsel van vet, glucosestroop en zeep.

Na de eerste baksessie kwamen er lichtbruine, platte broodjes uit de oven, ook wel beschuitbollen genoemd. Deze werden vervolgens met beschuitmessen doorgesneden in twee helften. Deze helften werden opnieuw gebakken waarna de ons bekende brosse beschuiten ontstonden.

Beschuit is een oud artikel; zodra de mensheid grote reizen ging ondernemen, heeft men gezocht naar een manier om schimmelvorming en uitdroging van brood te voorkomen.

Scheepvaart en verre reizen

Van de oude Romeinen is bekend dat zij ‘biscoctum’- tweemaal gebakken brood, een primitieve vorm van beschuit – meenamen op hun veldtochten.

In de Middeleeuwen kende men ‘broetbiscotte’, een andere variant op beschuit. De Kruisvaarders kochten in 1344 al biscotte als scheepsproviand op Rhodos.

Het is volgens F. Verkade (oud- voorzitter van de Vereniging van Beschuitfabrikanten) vrijwel zeker dat in onze contreien beschuit in de Hanzetijd al ruimschoots werd gebakken. Het was echter de ontwikkeling van internationale scheepvaart en de ontwikkeling van ‘onze’ Compagnieën die de beschuitindustrie een boost gaven.

‘Beschuijt’

Beschuitbak ca 1930, vd Meer, Rijswijk

Onze verse, brosse beschuit is absoluut niet te vergelijken met het zogenaamde ‘hardtbroodt ofte beschuijt’ dat bekend is uit de 16^e eeuw. Op tal van schepen werd vanaf de 16^e eeuw ‘hart broot’ of ‘kaak’ het hoofdbestanddeel van de dagelijkse voeding. Het deeg van tarwe- of roggemeel werd zonder gist twee maal gebakken tot droge, zeer goed houdbare koeken. Dat scheepsbeschuit was zo hard dat het door de meeste schepelingen alleen geweekt gegeten kon worden.

Door de enorme vraag van de Oost-Indische Compagnie, de West-Indische Compagnie, de walvisvaarders, de Oostzeevaarders en alle andere schepen die vanuit Holland vertrokken, ontstond in de 17^e eeuw rond de graanmolens van de Zaanstreek, vooral in Wormer en Jisp, een bloeiende industrie om deze tweeback in kaaktonnen aan te leveren. Men spreekt dan in Wormer over tientallen, sommige bronnen over wel 150 beschuitbakkerijen. In de volgende afleveringen zullen we u meer vertellen over de bloeiende beschuitindustrie in deze regio.

Bronnen:

• Historisch centrum, Leeuwarden
• Historie Wormer- en Jisperveld.
• Ommen Nieuws, 5 november 2008
• Trouw, Artikel Karin van Munster, 29 juni 1996
• 58 miljoen Nederlanders

Recept voor Beschuitbollen

• 'over beschuitbakken', jaren 1950, bron Zeelandia
• Bron: Culinaire Encyclopedie – C.A.H. Haitsma Mulier – Van Beusekom, Elsevier, 1957

Ingrediënten

• 500 gram bloem (half patent en half gewone bloem)
• 30 gram gist
• 2 eieren
• 1 ½ dl melk
• 130 gram blanke stroop
• 50 gram witte basterdsuiker
• 40 gram beschuitgelei
• 3 gram zout

Werkwijze

• Van 1/3 deel van 500 gram bloem (met een temperatuur van 20 °C ), 30 gram gist, 1 ei en 1 eidooier, 1 ½ dl lauwwarme melk (30 °C)een zetsel maken en 24 minuten laten rijzen.
• 65 gram blanke stroop en 25 gram witte basterdsuiker erdoor heen werken.
• Vervolgens de rest van de bloem 40 gram beschuitgelei, 65 gram blanke stroop, 25 gram witte basterdsuiker en 3 gram zout toevoegen.
• Dit mengsel flink kneden tot het volkomen glad is.
• Afgedekt met een doek ½ uur laten rijzen.
• Doorkloppen en nogmaals 10 minuten laten rijzen.
• In stukjes van 40 gram verdelen, deze met wat bloem bestuiven en tot mooie gladde bolletjes vormen.
• De bolletjes even laten rijzen, platdrukken en tussen ingevette ringen op de bakplaat zetten.
• Met een ingevet plaatje afdekken en ca. 35 minuten bij 20 ° C laten rijzen.
• De bollen 12 minuten in een hete oven bakken. Na het bakken de ringen verwijderen.

Met dank aan Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land

Kostprijsberekening voor Beschuitbollen

Met medewerking van Flynth. Alleen de blauwe velden invullen.