Pesash, Paques, Ostern, Paskedag, Easter of Pasen: hoe dit voorjaarsfeest ook genoemd wordt, het wordt in vrijwel alle christelijke landen gevierd en wel op de eerste zondag na de eerste volle maan die op of na 21 maart valt.

Boterlammetjes en boterkippetjes

Op Eerste Paasdag wordt vaak een feestelijk en smakelijk ontbijt geserveerd. Soms verschijnt er dan ook een schaapje of kippetje van boter op tafel. Boeren in de Krimpenerwaard maakten al in de 17^de eeuw grasboter van het melk van koeien die in de lente voor het eerst weer het malse gras aten. Om deze lenteboter zo feestelijk mogelijk te serveren werd de boter in houten vormen gemodelleerd. De boeren maakten deze vormen zelf gedurende de lange, donkere winteravonden. Het was de gewoonte om de boterschaapjes en – kippen, versierd met takjes peterselie en rozijnen als oogjes, aan te bieden aan de landeigenaar en de notabelen van het dorp. Folkloristen vermoeden dat dit teruggaat op oude Germaanse gebruiken waarbij in de lente dieren werden geofferd aan de vruchtbaarheidsgoden.

Rood Lampelbrot

De afbeelding van een lammetje is een katholieke verwijzing naar Jezus. Het lam werd niet alleen afgebeeld in boter maar soms ook in broodvorm. Het Tiroolse Lampelbrot was een voorbeeld van zo’n Paasbrood. De rode kleur verwijst naar het offer dat Jezus bracht door te sterven aan het kruis. Om de rode kleur te krijgen werd het deeg vermengd met het bloed van een lam dat tijdens de metten was geslacht. Het Lampelbrot kreeg daardoor ook magische krachten en maakte zelfs stropers kogelvrij, zo geloofde men.

Belletje in Amsterdam

Het Amsterdamse paasbrood en het boterlammetje gingen van oudsher hand in hand. Het was in de jaren voor de laatste wereldoorlog nog traditie in de grachtenstad dat klanten van hun vaste boter- en eierboer met Pasen een groot aantal eitjes ten geschenke kregen, samen met het traditionele Paaslammetje van boter. Dat Paasboterlammetje was op primitieve wijze geboetseerd van jonge grasboter. Twee krenten waren de kraalzwarte oogjes, twee palmbladen vormden de oren. Van buxusgroen was een wipstaartje gemaakt. Als het Paaslammetje extra mooi was uitgedost, droeg het nog een blauw of rood lintje om de nek en een belletje dat het Paasfeest aankondigde.

Kruidenpuddingen

Palmpasen rond 1958

In Engeland, het schapenland bij uitstek, werd en wordt nog met Pasen vaak schapenvlees gegeten. Vroeger aten de Engelsen dit vlees op de Paasdagen met een bittere saus, de ‘bittere saus’ van de Israëlieten (Ex. 12:8 – Num. 9:11). Als bittermakend kruid namen zij dan ‘tansy’ (reinvaren, ook wel wormkruid genoemd). Dit werd fijngehakt samen met ander zure en/ of bitter smakende planten als wilde zuring. Dit kruidenmengsel werd vervolgens ook door de Paaspuddingen geroerd. Deze puddingen worden door de Engelsen ‘yerb’ en ‘yarby-puddens’ (Herbpuddings) genoemd.

Recept voor Amsterdams paasbrood

Amsterdams paasbrood

Deegsamenstelling

• 5 kg bloem (bv. inlandse patent)
• 2,2 l. water
• 350 gram Koningsgist
• 150 gram melkpoeder
• 100 gram suiker
• 500 gram krentenbroodcrème
• 250 gram roomboter of margarine
• 100 gram zout
• 4 eieren

Vulling

• 4 kg krenten
• 3 kg rozijnen
• 1 kg gehakte sukade
• 10 gram kaneel

Werkwijze

Maak van de bloem, het melkpoeder, de eieren, het gist en het vocht een stevig deeg en laat dit even loskomen. Nu achtereenvolgens de boter de krentenbroodcrème, de suiker en het zout toevoegen en zo nodig het deeg op stijfte brengen met iets bloem. Het deeg moet droog worden afgewerkt en mag tamelijk stevig zijn. Na 5 minuten rusten de vulling door het deeg werken. Na even loskomen afwegen op stukken van bv. 600 of 900 gram. De stukken even aan de punt zetten en vervolgens opmaken. De broden tussen kleedjes zetten en na even rijzen op platen overzetten voldoende afstand tussen de broden houden. Strijken met ei. Niet te vol afbakken in matig warme oven.

Bronnen: "Paasbroden en paasboterlammetjes als geschenken van bakker en boterboer" door D.J. van der Ven (Bakkersbondscourant) "Paasgebak en paasgerechten" (Off. Org. der Ned. Banketb.-Ver. 3e jg. no. 27, 27 maart 1907

Met dank aan Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land

Kostprijsberekening voor Amsterdams paasbrood

Met medewerking van Flynth. Alleen de blauwe velden invullen.