In veel landen wordt een Driekoningenbrood of Koningsbrood gebakken met een boon erin. Wie de boon vindt, is die dag de baas.

Mooren bonenkoning

De Romeinen kenden het gebruik al om tijdens de Nieuwjaarsviering door middel van een koek met ingebakken boon een narrenkoning te kiezen. 

De Drie Koningen, die het kind Jezus met geschenken overlaadden, waren eeuwenlang erg populair. In de bijbel maakt alleen de evangelist Mattheus kort melding van hen, zonder hun namen of zelfs maar hun aantal te vermelden.

Op eenen Drijkeuningenavond

Den bakker sloeg zijn wijf

Mee d' heete koekepanne

Zoo deerlijk op heur lijf.

Wij kwaomen aon Herodes' deur

Zijn broek was kapot en z'n gat zat erdeur.

Vlaams spotlied, opgetekend in 1932 door de folklorist J.H. Nannings

Driekoningenstoeten

Dreikoenigstag in Zwitserland

Met name in het katholieke zuiden van Nederland werd Driekoningen uitbundig gevierd. In Den Bosch werden de Koningen door de burgemeester officieel ontvangen op het bordes van het stadhuis waarna ze te paard een feestelijke rit door de stad maakten. Zo trok de stoet vervolgens naar de ‘mert’ waar, tegenover het standbeeld van Jeroen Bos, een kerstkribbe stond. Hier knielden de Koningen eerbiedig voor het kind Jezus en gaven hem geschenken.

De Tilburgse Driekoningenstoet ging vergezeld van herauten, Romeinse soldaten, dansende jeugd van Bethlehem en de herder met zijn schaapskudde. De Drie Koningen reden op kamelen naar een plaatselijke heuvel waar ze deelnamen aan een uitvoering van het Evangelieverhaal. Ook Eindhoven kende een Driekoningenstoet evenals Maastricht en Oisterwijk.

Amsterdamse folklore

• Driekoningenbrood
• Aan een notitie van een oude Amsterdammer zijn navolgende herinneringen aan het eten van het Driekoningenbrood ontleend: "Als we nu koffie gingen drinken verzamelden allen - tot de dienstboden incluis - zich om de tafel en begon moeder dat brood op te snijden. Het eerste kleine plakje was voor de tafel, dan volgden vader en moeder, de kinderen en de verdere huisgenoten. Natuurlijk keken wij, kinderen, met spanning of de boon nog niet kwam. En werd die aangetroffen in een plak brood van een onzer ouders, dan ging er een gejuich van belang. Immers, wie de boon kreeg, moest trakteren. En als dat lot vader of moeder trof, dan was die traktatie heel wat royaler dan wanneer die moest komen uit onze meestal slecht voorziene beurzen of uit die onzer dienstboden."

In sommige gevallen werd er geen boon in het Koningsbrood gestopt, maar een munt of een porseleinen poppetje.

Godsdeel

Een deel van het Koningsbrood stond bekend als het Godsdeel. Dit was het eerste stukje koningsbrood, het smeuïge, bruingebakken kapje, dat voor de armen bestemd was en van ouds heette: ‘Het deel van God’. Als bleek dat de boon in het Godsdeel zat, dan diepten de aanwezigen allen wat geld uit hun portemonnee. Dit ‘koningsgeld’ werd vervolgens onder de armen verdeeld.

Vaak waren de broden gemaakt van het graan uit de laatste schoof van de oogst. De kruimels van het Driekoningenbrood werden bovendien zorgvuldig bewaard om in het voorjaar met het zaaizaad vermengd, uitgestrooid te worden over de omgeploegde akker.

Zo populair was het Driekoningenfeest dat zelfs Heemskerk en Barendsz. op Nova Zembla het feest vierden!

Recept Driekoningenbrood

• 500 gram bloem
• 150 gram gist
• 0,3 liter melk
• 2 eieren

Hiervan wordt een zetsel gemaakt. Als dit gerezen is er de volgende ingrediënten doorwerken:

• 1000 gram bloem
• 500 gram boter
• 20 gram zout
• 200 gram basterdsuiker
• 400 gram sukade
• 1400 gram rozijnen
• 200 gram gehakte amandelen
• 0,1 liter rum

Werkwijze

Het afgewerkte deeg nog een keer goed laten rijzen en op de gewenste grootte afwegen. De deegstukken vervolgens rond opbollen en – licht plat gedrukt – op de plaat leggen. De kanten inknippen en een boon in elk deegstuk drukken. Als de broden gerezen zijn, bakken. De broden daarna met poedersuiker bestrooien, bij voorkeur in een stervorm (gebruik een sjabloon).

• Met dank aan Nederlands Bakkerijmuseum Het Warme Land

Kostprijsberekening Driekoningenbrood

Met dank aan Flynth